“Mai ve Siyah” Halit Ziya Uşaklıgil’in ilk önemli romanıdır.

Tanpınar’ın Türk edebiyatında batılı anlamda “Türkiye’de nesli adına konuşan ilk eser”
diye tanımladığı romanda yazar, dönemin yaşantısını Ahmed Cemil’in bakış açısından vermeye çalışmıştır. Babıali’de basın hayatında yok olup giden sanatçılar anlatılmaktadır.

Mai etimolojik olarak Arapça bir kelime olup mavi demektir.

Öyle bir şey yazmak istiyorum ki yukarı bakılsa mavi ve her zaman mavi; aşağı siyah, her zaman siyah… Bir şey ki mavi ve siyah olsun. Hasta mıyım, bilemiyorum ama ah! O ne yazmak isteğimi bilsem; onu şöyle karşımda resmi çıkarılmış, resim haline getirilmiş olarak görmek mümkün olsa! İşte o vakit sanıyorum ki artık ölebilirim. Hayattan payını tamamıyla almış bir adam olarak gözlerimi kapayabilirim.